Crna Gora se prvi put spominje u povelji kralja Milutina iz 1276. godine. Italijanski je izvori prvi put spominju u izvornom obliku 1348. godine kao Cerna Gora, a dubrovacki 1379. godine kao Cernagora. Preko italijanskog naziva Montenegro usla je u sve zapadnoevropske jezike. Ime Crna Gora je vjerovatno izvedeno prema tome sto su u srednjem vijeku Lovcen, njegova predgorja i podrucja starocrnogorskih planina bili pokriveni gustim "crnim" sumama. Takva popularna etimologija prihvacena je i u dijelu nauke. Pouzdano se moze reci da je na pocetku pojam Crne Gore oznacavao uzu oblast srednjovjekovne Zete, takozvanu podlovcensku Crnu Goru.

DUKLJA

Teritorijalna osnova svih kasnijih faxa drzavno-politicke organizacije Crne Gore bila je slovenska drustvena i drzavna zajednica Duklja (Doklea, naziv nastao po rimskom gradu blizu Podgorice koji je nosio isto ime kao i ilirsko pleme Dokleati), "Sclavinia" - kao sto su je zvali Vizantinci, formirana je na pocetku sedmog stoljeca na teritoriji prethodne rimske provincije Prevalis, unutar granica i pod formalnim suverenitetom Vizantijske carevine. Svojim dolaskom i formiranjem sopstvene drzave, Sloveni su fundamentalno promijenili stanje i demokratski sastav provincije Prevalis. Duklja je osnovana na geografski i istorijski kompaktnoj oblasti koja je obuhvatala siri basen Skadarskog jezera okruzen planinskom oblascu.

Krajem 10. vijeka, Vizantija je Duklji dodijelila status nezavisne drzave, a Vladimir je postao prvi knez Duklje. Narod Duklje stekao je drzavnu nezavisnost 1040. godine, a ona je postala kraljevina 1077. cime je Zeta (ime Zeta je nastalo po slovenskom izrazu zeteoci koji je prenesen iz rodne zemlje Slovena Polablje – Istocna Njemacka) postala je jedna od prvih drzava na Balkanu koja je stekla drzavnu nezavisnost.

ZETA PO NEMANJICIMA I BALSICIMA

Nakon smrti svog prvog vladara iz dinastije Vladimir i Vojislavljevici, Zeta je bila izlozena stalnim politickim sukobima i nejedinstvom medju plemstvom oko pitanja ko ce sjedjeti na tronu, sto je izazvalo ponovnu predominaciju Vizantije, a 1185. godine osvojili su je srpska drzava Raska i njen vladar veliki zupan Nemanja.

Ukljucivanjem "Kraljevine Dioklicije i Dalmacije" u svoju drzavu, Nemanjici nijesu promijenili poredak koji je vladao tokom njenog prethodnog nezavisnog drzavnog zivota, koji se razvio kao posebna drzavna tradicija. U drugoj polovini 14. vijeka Zeta je postala nezavisna i odvojena od vlasti srpske drzave, pod vodjstvom dinastije Balsica i dinastije Crnojevica, a kasnije je postala nezavisna feudalna drzava. Balsici su ostvarili znacajno teritorijalno prosirenje stalnim borbama protiv svojih susjeda: albanskog, bosanskog i srpskog plemstva, kao i protiv Venecije i Turske koje su postojale sve mocnije i mocnije.

USPON CRNOJEVICA

Usponom Crnojevica, Zeta, tj. Crna Gora formirana je kao drzava ciji je drustveni poredak bio mjesavina feudalnih i plemenskih elemenata. Tokom tog perioda, turski napadi su postajali sve cesci i snazniji i zato se teritorija crnogorske drzave smanjila, a narod povukao ka masivu planine Lovcen. Za svoj novi centar Ivan Crnojevic je izabrao Cetinje u kojem je izgradio dvorac i manastir. Cetinje je postalo prijestonica suzene Crne Gore, duhovni i drzavni stozer oslobodilackog pokreta Crnogoraca tokom sljedecih pet vjekova. Za vrijeme vladavine njegovog sina Djurdja, na Cetinju je 1493. godine proradila prva stamparija kod juznih Slovena, u kojoj je 1494. stampana prva knjiga na Balkanu "Oktoih". Nakon kratke Djurdjeve vladavine Crnu Goru su osvojili Turci 1496. godine.

Poslije uspostavljanja turske vlasti, Crna Gora je pripojena Skadarskoj provinciji. Od 1513. godine Crna Gora je organizovana kao posebna teritorijalna i upravna jedinica sa znacajnim stepenom autonomije. Lokalna vlast i pravosudje bili su u rukama domaceg stanovnistva, dok je vojna obaveza sluzena samo na crnogorskoj teritoriji. Medjutim, njen autonomni polozaj ostao je netaknut sve do poslije Kandijskog rata (1645-1669) kada je Crnogorcima vracena puna nezavisnost.

PERIOD VLADIKA I DINASTIJE PETROVIC

Vlast nad stanovnistvom i rukovodjenje zemljom, preuzele su Cetinjske vladike, Opstecrnogorski zbor i Skupstina glavara postali su glavni organi drzavne vlasti, a rukovodjenje na nizim nivoima povjereno je zborovima glavara. Godine 1697. Zbor Crnogoraca izabrao je Danila I za vladiku. On je bio osnivac dinastije Petrovica, i od tada, zapoceta je organizovana borba za politicko i vjersko jedinstvo u zemlji koja je cesto bila podijeljena sukobima medju glavarima i islamizacijom stanovnistva.

Jacanjem na tronu Petra I Petrovica (1784-1830) koji je, prema misljenju vecine, bio najznacajnija licnost u crnogorskoj istoriji, Crna Gora je pravila velike korake ka uspostavljanju svoje nezavisnosti. Posebno poslije velikih pobjeda nad nadmocnijom turskom armijom, eliminisan je sav turski uticaj u Crnoj Gori i ona je postala de fakto nezavisna i autonomna drzava. Zaslugom Petra I Crna Gora je prevazisla dugotrajnu krizu. On je ujedinio Crnogorce i njihova plemena. Povecani su uticaj i veze sa crnogorskim primorskim stanovnistvom koje je bilo pod austrijskom dominacijom. U vrijeme vladavine Petra I doneseni su zakoni na osnovu kojih je napustena tradicionalna plemenska organizacija drustva i stvorene osnove za modernu drzavu i vlast evropskih drzava i drugim znacajnim licnostima, cime je Crna Gora stekla ugled sirom Evrope. Zaslugom Njegosa, utvrdjivanje granica poput onog u sporazumu sa Austrijom iz 1841, ucinilo je da velike sile precutno priznaju Crnu Goru kao istinski nezavisnu drzavu sa priznatim granicama i teritorijom.

Njegov nasljednik knjaz Danilo bio je vise orijentisan prema Zapadu, sto je nakon velike vojne pobjede nad Turcima na Grahovcu 1858. godine i uz utvrdjivanje drzavnih granica Crne Gore koje su priznali predstavnici velikih sila na konferenciji u Konstantinopolju 1858, doprinijelo formalnom priznanju suvereniteta Crne Gore.

KRALJ NIKOLA I PETROVIC

Kada je Crna Gora tokom Istocne krize 1875-1878. ostvarila briljantne pobjede nad turskom vojskom (bitke na Vucjem dolu i Fundini) tokom vladavine knjaza i kralja Nikole, ostvareni su neki njeni politicki ciljevi: puno medjunarodno priznanje na Berlinskom kongresu, sticanje dijela morske obale vracanjem Bara i Ulcinja, a gradovi Podgorica, Niksic i Kolasin su takodje vraceni u okvir Crne Gore. Teritorijalno je prosirena i ojacana i ekonomski i po broju stanovnika. Tokom ovih prosirenja i drzava i vojska pokazali su toleranciju prema stanovnistvu, tako da je veliki broj albanskih i muslimanskih stanovnika nastavio da zivi u Crnoj Gori, uzivajuci puna prava, a njihovi lideri dobili su vazne drzavne i vojne polozaje. Borba malog crnogorskog naroda koji se vjekovima jedini na Balkanu uspjesno usprotivio Turskoj imperiji i sacuvao svoju slobodu i autonomiju, stekao je simpatije i podrsku cijele Evrope. To je, izmedju ostalog, omogucilo Crnoj Gori da se proglasi kraljevinom 1910. godine.

CRNA GORA U XX VIJEKU

Crna Gora je usla u Prvi svjetski rat odmah nakon njegove objave, boreci se na strani Srbije i saveznika. Nakon kapitulacije pred austrougarskom 1916, kralj Nikola Petrovic i njegova vlada otisli su u egzil u Italiju, a potom u Francusku, odakle nijesu uspjeli niti da se nametnu kao partneri u pregovorima na mirovnim konferencijama, niti da promovisu svoj projekat federalne drzavne organizacije i ujedinjenja juznoslovenskih naroda na ravnopravnim osnovama. Godine 1918. Srbija je aneksirala Crnu Goru i ona je izgubila svoju drzavnost, vojsku i dinastiju. Iako pobjednicka zemlja i saveznik u ratu, Crna Gora nije bila uspjesna u borbi protiv planova i interesa Srbije i nekih velikih sila tako da je nakon 10 vjekova njeno ime prvi put nestalo sa politicke karte Evrope.

U tom periodu, nijesu ispunjena ocekivanja da ce doci do ekonomskog razvoja i ukupne transformacije crnogorskog drustva, tako da je ono ostalo najnerazvijenija oblast u Kraljevini Jugoslaviji. Diktaturom i ostrim, ponekad krvavim, represivnim mjerama, rezim kraljevine pokusao je da suzbije sve vece nezadovoljstvo ekonomskom, politickom i nacionalnom situacijom i pravima u Crnoj Gori.

Odmah nakon izbijanja Drugog svjetskog rata, Kraljevina Jugoslavija srusila se pred fasistickom Njemackom i Italijom. Slobodoljubiva tradicija crnogorskog naroda takodje je iskazana nacionalnim ustankom protiv italijanskih osvajaca 13. jula 1941, koji svojim obimom i solidarnoscu predstavlja jedinstven primjer te vrste u Evropi, a takodje je dao i veliki doprinos antifasistickoj borbi u Jugoslaviji. U Drugom svjetskom ratu antifasisticki pokret obnovio je drzavno-pravni status Crne Gore. Ona je postala jedna od sest ravnopravnih republika u novoj jugoslovenskoj federaciji.

Od 1992. godine Crna Gora cini federalnu zajednicu sa Saveznom Republikom Jugoslavijom.